ဗုဒၶ၏ကမၼဝါဒ (ကံဆိုသည္မွာ)

ကမၼဟူေသာ ပုဒ္သည္ အျပဳအမူ၊ ျပဳလုပ္ျခင္း 'အလုပ္' ဟူေသာ အနက္ျဖစ္သည္။ ေဝဒေခတ္အခါက ကမၼဟူသည္မွာ ယဇ္ပူေဇာ္မွု ျဖစ္သည္ဟု ယူဆခဲ့ၾကသည္။ ယဇ္ပူေဇာ္မွုကို သတ္မွတ္ထားေသာ နည္းလမ္းမ်ားအတိုင္း တိက်ေကာင္းမြန္စြာ ျပဳလုပ္နိုင္လၽွင္၊ ေကာင္းက်ိဳးခံစားရသည္ဟု ေဝဒက်မ္းမ်ားကို အေလးထားစဥ္က ယူဆခဲ့ၾကသည္။ ေဝဒေခတ္ေနာက္ပိုင္း အရညကက်မ္းမ်ားႏွင့္ ဥပနိသၽွဒ္က်မ္းမ်ား ေခတ္စားလာေသာအခါ ကိုယ္က်င့္သီလကို "ကမၼ" "ကံ" ဟု ယူဆလာၾကသည္။ သို႔ရာတြင္ အေတြးအေခၚအရ ကိုယ္က်င့္သီလကို ကံအျဖစ္လက္ခံလာေသာ္လည္း ျဗဟၼဏဝါဒ၌မူကား "ကမၼ" သည္ ယဇ္ပူေဇာ္မွုသာျဖစ္သည္ဟု ယူမွတ္ထားဆဲ ျဖစ္သည္။ ဗုဒၶဘာသာအရ "ကမၼ" "ကံ" ဆိုသည္မွာ သာမန္အျပဳအမူသက္သက္မၽွသာမဟုတ္ဘဲ ေစတနာပါသည့္ ေစတနာ အေျခခံသည့္ အျပဳအမူျဖစ္သည္။
"ေစတနာဟံ ဘိကၡေဝ ကမၼံ ဝဒါမိ"
(ရဟန္းတို႔ ေစတနာကို ကံဟု ငါဘုရားဆိုလို၏)
အဂၤဳတၱရနိကာယ္၊ ဆကၠနိပါတ္၊နိေဗၺဓိကသုတ္။

အထက္ပါစကားအရ အသိႏွင့္ ယွဥ္၍ျပဳေသာ ေစတနာပါေသာ အျပဳအမူကိုသာ ကံအျဖစ္ သတ္မွတ္ထားျခင္းျဖစ္သည္။ ေစတနာပါေသာ အျပဳအမူဟုဆိုရာ၌ ကိုယ္၊ ႏွုတ္၊ စိတ္သုံးပါး၏ အျပဳအမူအားလုံးအက်ဳံးဝင္သည္။ ထိုကံသုံးပါးလုံးတြင္ ေစတနာသည္ အရင္းခံ ျဖစ္သည္။
ေစတနာအရင္းခံသည့္ အျပဳအမူ၊ အသိႏွင့္ ယွဥ္သည့္ကံကို အျပစ္ကင္းေသာ ေကာင္းေသာကံ(ကုသလ)၊ အျပစ္မကင္းေသာ မေကာင္းေသာကံ (အကုသလ)၊ ႏွင့္ အျပစ္ကင္းသည္ မကင္းသည္ဟု မသတ္မွတ္နိုင္ေသာ ၾကားျဖစ္ေသာကံ(အဗ်ာကတ) ဟုသုံးမ်ိဳးခြဲျခားနိုင္သည္။ အေလာဘ၊ အေဒါသ၊ အေမာဟ ကို အေျခခံသည့္ ေစတနာပါေသာကံကို ေကာင္းမွုကံဟု ေခၚသည္။ ေလာဘ၊ ေဒါသ၊ ေမာဟ တို႔ကို အျခခံသည့္ ေစတနာပါေသာကံကို မ​ေကာင္းမွုကံဟုေခၚသည္။ အေလာဘ၊ အေဒါသ၊ အေမာဟ တို႔ကို အေျခခံသည့္ ေစတနာလည္း မပါ။ ေလာဘ၊ ေဒါသ၊ ေမာဟ တို႔ကို အေျခခံသည့္ ေစတနာလည္း မပါ။ ျပဳကာမတၱမၽွသာျဖစ္ေသာ ကံကို အဗ်ာကတ ဟု သတ္မွတ္သည္။
ကံသည္ ေစတနာအရင္းခံပါေသာ ေတြးႀကံ၊ ေျပာဆို၊ ျပဳမူမွုျဖစ္ေပရာ ထိုကဲ့သို႔ လက္ရွိ အေျခအေန၊ လက္ရွိဘဝက ျပဳလုပ္ေသာကံႏွင့္ လြန္ခဲ့ေသာ အခ်ိန္အခါ လြန္ခဲ့ေသာဘဝက ျပဳလုပ္ခဲ့ေသာ အတိတ္ကံဟု ႏွစ္မ်ိဳးပိုင္းျခားနိုင္သည္။ ကံဟု သာမန္ေျပာဆိုလၽွင္ ပစၥဳပၸန္ကံ အတိတ္ကံ ႏွစ္မ်ိဳးစလုံး အက်ဳံးဝင္နိုင္သည္။ ထိုႏွစ္မ်ိဳးစလုံးသည္ မ်က္ေမွာက္ဘဝ၊ လက္ငင္းအေျခအေန၌ အက်ိဳးေပးနိုင္သည္။ ဗုဒၶဘာသာ အယူအဆအရ ထိုႏွစ္မ်ိဳးအနက္ ပစၥဳပၸန္ကံကိုသာ အေလးအနက္ထားရမည္ျဖစ္သည္။
အတိတ္ကံသည္ ျပဳျပင္၍လည္း မရနိုင္။ မ်က္ေမွာက္လူသားတို႔စြမ္းေဆာင္ႀကိဳးစားမွုႏွင့္ တိုက္ရိုက္မဆိုင္။ ပစၥဳပၸန္ကံသာလၽွင္ မ်က္ေမွာက္လူသားတို႔ စြမ္းေဆာင္ႀကိဳးစားမွုႏွင့္ တိုက္ရိုက္သက္ဆိုင္သည္။ ဗုဒၶသည္ ပစၥဳပၸန္ကံကိုသာ အေလးအနက္ထားခဲ့သည္။ အဂၤဳတၱရနိကၠာယ္၊ တိကနိပါတ္၊ တိတၳာယတနသုတ္၌ ပါရွိေသာ ေအာက္ပါစကားျဖင့္ ပစၥဳပၸန္ကံအေပၚ ဗုဒၶအေလးအနက္ထားမွုကို ထင္ရွားေစနိုင္ပါသည္။ ဗုဒၶက ေအာက္ပါကဲ့သို႔ မိန႔္ေတာ္မူခဲ့သည္။
"ရဟန္းတို႔...အကိရိယဒိဌိသုံးမ်ိဳးရွိသည္။ သုံးမ်ိဳးဆိုသည္မွာ ခ်မ္းသာမွု၊ ဆင္းရဲမွုအားလုံးသည္ ေရွးကျပဳခဲ့ဖူးေသာ အေၾကာင္းေၾကာင့္သာလၽွင္ ျဖစ္၏ဟူေသာ အယူ(ပုေဗၺကတေဟတုဒိဌိ) တစ္ပါး။ ခ်မ္းသာမွု ဆင္းရဲမွုအားလုံးသည္ ေလာကကို အစိုးရေသာ ျဗဟၼာ(ထာဝရဘုရား) က ဖန္ဆင္းမွုေၾကာင့္ ျဖစ္၏ဟု ယူဆေသာအယူ (ဣႆရနိမၼာနိကဒိဌိ) တစ္ပါး။ ခ်မ္းသာမွု ဆင္းရဲမွု အားလုံးသည္ အေၾကာင္းရင္မရွိဘဲ အလိုအေလ်ာက္ ျဖစ္ေပၚ၏ဟု ယူေသာအယူ (အေဟတုကဒိဌိ) တစ္ပါး။ဤသုံးပါးတို႔ ျဖစ္ၾကသည္။ဤအယူသုံးပါး မွန္ကန္သည္ဆိုပါက လူတို႔အဖို႔ ျပဳဖြယ္ကိစၥ တစ္စုံတစ္ရာရွိေတာ့မည္မဟုတ္။အလိုရွိအပ္ေသာ ဆႏၵ၊ စြမ္းအင္၊ လုံ႔လဟူ၍လည္း ျဖစ္ေပၚေတာ့မည္ မဟုတ္။ သူေတာ္သူျမတ္သမဏတို႔၏ အယူဝါဒသည္လည္း ျဖစ္ေပၚလာေတာ့မည္မဟုတ္ေခ်။"